صفر تا صد آموزش تئوری موسیقی

تئوری موسیقی (به انگلیسی: music theory، به فرانسوی: théorie de la musique) نظریه‌ای دربارهٔ قواعد، اصطلاحات و نحوهٔ اجرای موسیقی است. تئوری موسیقی از قرن‌های گذشته ابداع شده و به‌تدریج تکامل یافته‌است. تئوری موسیقی شاخه‌ای تخصصی از رشتهٔ موسیقی است که شامل شناخت کلیهٔ قواعد، علامت‌ها و آشنایی با انواع صدای نُت‌ها، فاصله، ترکیب میزان‌ها، ضرب‌آهنگ (ریتم)، گام، و پرده‌های موسیقی است.

دوره آموزشی فارسی “صفر تا صد آموزش تئوری موسیقی – مبانی یک موسیقی عالی ”

موسیقی قدرت فوق العاده ای دارد که می تواند ما را به وجد آورده و لحظات لذت بخشی را برای ما رقم بزند. با سبک های مختلف از شاهکارهای دوران کلاسیک گرفته تا سبک هایی مثل جاز، راک، پاپ و فولکلور، موسیقی خوب می تواند احساسات غیر قابل بیان را القا کند، شکاف بین اعصار و فرهنگ های مختلف را پر کند و شنوندگان را در سراسر جهان متهیج کند. هر چه بیشتر در مورد موسیقی یاد می گیریم، بیشتر قدر آن را می دانیم و یادگیری تئوری موسیقی بهترین راه برای شروع است.

موسیقی ممکن است انتزاعی ترین نوع هنر باشد زیرا زبان صوتی آن از طیفی از صداها تشکیل شده است، اما ساختار بسیار سازمان یافته ای دارد که باعث می شود بتواند حالت و معنا داشته باشد. در واقع قدرت بیان موسیقی و توانایی آن در جذب و برقراری ارتباط عمیق با ما ریشه در همین ساختار سازمان یافته دارد و اینکه آهنگسازها و نوازندگان چگونه از آن ساختار به شیوه خلاقانه ای استفاده می کنند.

۰- مقدمه – آموزش تئوری موسیقی

۱- یادگیری زبان موسیقی 

به عنوان مقدمه ای بر زبان موسیقی، اوِرتور عید پاک روسی (۱۸۸۸) اثر نیکولای ریمسکی کورساکف را بررسی می کنیم. با هم خواهیم دید که ریمسکی کورساکف چگونه از طریق بافت سازهای مختلف و تغییرات حجم صدا (نوانس)، سرعت (تمپو)، ریتم و هارمونی حس بیانگرِ این اثر را ایجاد میکند تا بتواند حال و هوای عید پاک در کلیسای ارتدکس روسی را القا کند.

۲- تفاوت نت نویسی در زبان‌های انگلیسی و فارسی

به طور مختصر تفاوت بین سیستم نت نویسی انگلیسی و فارسی را یاد می گیرید و اینکه چرا نت ها با ترتیبی که می بینید نوشته می شوند.

۳- خطوط حامل، سرکلیدها و نت ها

یاد می گیرید چگونه گام (فرکانس) یک نت موسیقی را شناسایی کنید که با حروف A تا G نمایش داده می شوند. نت های روی کیبورد پیانو را خواهید دید و نحوه نوشته شدن آنها روی ۵ خط حامل را یاد می گیرید. به علائمی که کلید نام دارند روی خطوط حامل دقت کنید تا متوجه شود که نت ها در گام بالا هستند یا پایین. همچنین خواندن نت ها روی کلیدهای تربل و باس را تمرین میکنیم.

۴- گام های ماژور – توضیح نت ها در عمل

گام های موسیقایی (الگوهای منظم نت ها از A تا G) یکی از اساسی ترین ساختارهای موسیقی هستند. خواهید دید که گام ها چگونه از نیم پرده ها و پرده ها تشکیل شده اند که اصطلاحاتی هستند که توالی نت ها درون گام را توصیف می کنند. روی گام ماژور تمرکز می کنیم و نحوه ایجاد این الگوی آشنا را بررسی میکنیم و عملکرد هر نت درون گام را یاد می گیریم. سپس با استفاده از گام ماژور به موزیک گوش می دهیم.

۵- فواصل – مسافت بین نت ها

نگاه دقیق ترین به فواصل در موسیقی می اندازیم، یعنی مسافت بین نت ها. گوش دادن به فواصل را تمرین میکنیم، مانند فاصله سوم (فاصله سه تایی) و پنجم و نحوه نوشته شدن آنها روی خطوط حامل را بررسی میکنیم. سپس نگاهی به کیفیت فواصل می اندازیم، مانند مینور و ماژور بودن و اینکه این کیفیت ها باعث ایجاد اثرات بیانگر می شود. سپس کاربرد فواصل در قطعه های معروف را می شنویم.

۶- دایره پنجم ها

در ابتدا کلید یک قطعه موسیقی را تعریف می کنیم که گام موسیقایی است که بیشتر از همه در آن قطعه استفاده شده است. همچنین سرکلیدها در موسیقی نوشتاری را بررسی میکنیم، نمادهایی که در ابتدای موزیک می آیند و کلید آن قطعه را تعیین می کنند. سپس خواهیم دید که وقتی کلیدهای ماژور را براساس فاصله پنجم به صورت شماتیک مرتب کنیم، ارتباط منظمی با همدیگر دارند.

۷- متر – نحوه حرکت موسیقی

یاد می گیرید که ضرب یا ضربان یک قطعه موسیقی چگونه در موسیقی درون بخش های کوچکی به نام میزان نوشته می شوند و علامت کسر میزان نشان می دهد که ضرب ها به چه صورتی درون میزان گروه بندی می شوند. خواهید دید که نت های موسیقایی نوشته شده دارای یک ارزش ریتمیک هستند که نشان می دهد هر نت به چه مدتی اجرا می شود. دست زدن به همراه ریتم موسیقی را تمرینی می کنیم تا یاد بگیریم که یک قطعه موسیقی چگونه در زمان حرکت می کند.

۸- میزان های ساده و ترکیبی در آموزش تئوری موسیقی

نحوه تقسیم بندی ضرب های موسیقی اساسا روی کاراکتر موسیقی تاثیر می گذارد. با متر ساده آشنا خواهید شد که در آن ضرب به دو بخش مساوی تقسیم می شود. همچنین متر ترکیبی که به سه بخش تقسیم می شود. به موسیقی های شومان، هایدن و باخ گوش می دهیم تا تفاوت این مترها را بشنویم و متوجه شویم این ریتم ها چگونه نوشته شده اند و با دست زدن تمرین کنیم تا بهتر با متر ترکیبی آشنا شویم.

۹- ضرب اول و آخر – اجرای ریتم

ریتم هایی را تمرین میکنیم که در سبک های مختلف موسیقی رایج هستند و با ریتم معروف We Will Rock You اثر کویین شروع می کنیم. ریتم هایی که توسط سوسا و شومان نوشته شده اند را می خوانیم و اجرا میکنیم. ویژگی های ریتم ها را بررسی میکنیم، مانند روباتو (انعطاف پذیری تمپو)؛ علائم موسیقی مانند کمان های اتحاد که نت ها را با هم ترکیب می کنند و یک سبک موسیقی به نام سوینگ را بررسی میکنیم.

۱۰- کلیدهای مینور

خواهیم دید که چه چیزی یک کلید مینور را از کلید ماژور متمایز می کند و ارتباط کلیدهای مینور با تراژدی و احساسات غم انگیز را بررسی میکنیم. نحوه تبدیل کردن یک گام ماژور به مینور را با تغییر دادن سه نت در گام یاد می گیریم. با استفاده از دایره پنجم ها از درس پنجم نحوه ارتباط گام های مینور را یاد می گیریم و انواع رایج گام های مینور به نام مینور هارمونیک و مینور ملودیک را بررسی میکنیم.

۱۱- نوانس، جمله بندی و تمپو

در این درس به سه عنصر مهم از نوشتار موسیقی می پردازیم. نگاه عمیق ترین به نواس ها (حجم) در مویسقی خواهیم داشت و می بینیم که نوانس ها چگونه در موسیقی نمایش داده می شوند. سپس جمله بندی را بررسی می کنیم که تغییرات نحوه اجرای هر یک از نت ها است و در نهایت تمپو را بررسی میکنیم که سرعت اجرای موسیقی است. خواهیم دید که علائم موسیقی هم تمپو و هم گاهی اوقات فاصله گرفتن از تمپو را نمایش می دهند.

۱۲- کنترپوان – آهنگسازی با دو صدا در آموزش تئوری موسیقی

در این درس با اصول پایه کنترپوان آشنا می دهید که پایه و اساس بیشتر موسیقی کلاسیک غربی است و در آن دو خط ملودی نوشته می شوند تا به صورت همزمان اجرا شوند. در ابتدا قوانین کنترپوان را با استفاده از چهار نوع حرکت ملودیک بررسی میکنیم که دو خط ملودی باید به شیوه های خاصی با یکدیگر ارتباط داشته باشند. سپس یک ملودی کنترپوان دو بخشی را می سازیم تا یاد بگیریم که یک قطعه موسیقی تونال چگونه ساخته می شود.

۱۳- هارمونی موسیقایی – تریادها

هارمونی که در آن دو یا چند نت همزمان نواخته می شوند در قلب موسیقی تونال قرار دارد. در این درس ساختار آکوردها را بررسی میکنیم که ترکیبی از سه نت یا بیشتر است که همزمان شنیده می شوند و روی تریادها تمرکز میکنیم که یک گروه از آکوردهای سه نتی هستند. با تریادهای مینور و ماژور آشنا می شویم و همچنین تریادهای کاسته و افزوده که کمتر استفاده می شوند و در کورال باخ، هارمونی را در عمل مشاهده می کنیم.

۱۴- هارمونی موسیقایی – آکوردهای هفتم

آکوردهای هفتم یکی دیگر از عناصر ضروری موزیک تونال غربی هستند. خواهید دید که آکوردهای هفتم (آکوردهای چهار نتی) چگونه با افزودن یک فاصله سوم بر روی تریادها (آکوردهای سه نتی) ساخته می شوند. یاد می گیرید که آکوردهای هفتم چگونه موزیک را به نتیجه می رسانند یا آن را جلو می برند. پنج نوع آکورد هفتم و نحوه استفاده از آنها در ژانرهای مختلف موسیقی را بررسی میکنیم و آکوردهای هفتم را در عمل می شنویم.

۱۵- هارمونی موسیقایی در عمل – توالی ها

در ادامه مطالعه هارمونی طرز کار حرکت هارمونیک را یاد بگیرید که یک آکورد یا تونالیته به دیگری منجر می شود و یک توالی ایجاد میکند که ما آن را به عنوان یک توالی یا رویداد هارمونیک منسجم می شنویم. مثال هارمونی تونیک را بررسی میکنیم که تونالیته ابتدای یک قطعه است و به هارمونی پری دومینانت و بعد دومینانت ختم می شود و در انتها به تونیک باز می گردد و توالی را کامل می کند.

۱۶- فرازها و فرودهای موسیقایی در آموزش تئوری موسیقی

در این درس ساختار فراز موسیقی تونال را بررسی می کنیم. یاد می گیرید که موسیقی چگونه به فرازهای مختلف تقسیم می شود، بخش هایی که با یک حس مکث یا استراحت به پایان می رسند و اغلب از یک رویداد هارمونیک به نام فرود یا کادانس برای خاتمه استفاده می کند. نحوه عملکرد فرازهای موسیقی را می شنوید و خواهید دید که در واحدهای بزرگتری به نام عبارت و جمله ها قرار می گیرند یک یک روایت موسیقایی را ایجاد می کند.

۱۷- هایپرمتر و ساختارهای موسیقایی بزرگتر

در هنگام گوش دادن به موسیقی گاهی اوقات متری که می شنویم با متری که روی صفحه نوشته شده است تفاوت دارد. مفهوم هایپرمتر به درک این موضوع کمک می کند و نشان می دهد وقتی میزان های موسیقی به صورت فرازها گروه بندی شده اند، معمولا به جای ضربان درون میزان، یک ضربان برای هر میزان درون فراز می شنویم. مثال هایی از هایپرمتر و نحوه درک موسیقی به عنوان شنونده را بررسی می کنیم.

۱۸- آشنایی با لید شیت های موسیقی

در جاز و موسیقی های محبوب، یک لید شیت تنها از یک خط ملودی و علائم آکورد برای نشان دادن نحوه اجرای آهنگ استفاده می کند. به یک نوازنده پیانو با سبک جاز گوش می دهیم که با استفاده از لید شیت های سه آهنگ محبوب بداهه نوازی می کند و بررسی می کنیم که تفاوت نحوه نوشتار آکوردها روی لید شیت ها چه تفاوتی با صفحات نت کلاسیک دارد. سپس نوازنده در مورد فرایند اجرا کردن از روی لید شیت به صورت بداهه نوازی صحبت می کند.

۱۹- به کارگیری تئوری موسیقی برای ساخت موزیک عالی

همانطور که شروع کردیم، در این بخش از آموزش Music Theory با یک قطعه موسیقی زیبا دوره را به پایان می رسانیم. به قطعه “Three Romances برای پیانو و ویولن” اثر کلارا شومان گوش بدهید و در زمینه مفاهیمی که در این دوره یاد گرفتید خود را تست کنید. مجددا عناصر متر، ریتم، حرکت هارمونیک، کادانس، نغییرات کلید و فرازهای موسیقی را بررسی کنید که ساختار درونی موسیقی های زیبا را تشکیل می دهند.